Diplomacia e palëve të treta që nxitojnë të ndërmjetësojnë mes dy palëve ndërluftuese është në teh të briskut. Ndërmjetësi duhet të përfitojë nga marrëdhëniet – zakonisht të mira – që ka me dy kundërshtarët, jo të pozicionohet dhe të manovrojë mes zhvillimeve.
Këtë rol të vështirë e ka marrë përsipër Katari, i cili është në gjendje të bisedojë me Izraelin, por edhe të presë në territorin e tij udhëheqjen e organizatës terroriste Hamas, me qëllimin e saj të deklaruar për të shkatërruar shtetin e Izraelit.
Shteti i Katarit, një emirat i pavarur i Lindjes së Mesme, që pushton Gadishullin e Katarit, në bregun lindor të Gadishullit Arabik, në Gjirin Arabik ose Persik. Ka një sipërfaqe prej 11.637 km2. dhe një popullsi prej 2,909,134, sipas një vlerësimi zyrtar për vitin 2023. Monarkia e vogël por e pasur e Gjirit deri më tani ka ndërmjetësuar lirimin e katër pengjeve, 18-vjeçares Natalie Raanan dhe nënës së saj Judith, si dhe dy grave të moshuara.
Të mërkurën ai ndërmjetësoi mes Izraelit, Hamasit dhe Egjiptit për daljen e sigurt të shtetasve të vendeve të treta nga Gaza – një marrëveshje që nuk lidhet me përpjekjet për më shumë se 220 pengje. Fundjavën e kaluar David Barnea, kreu i agjencisë së inteligjencës izraelite Mossad, ishte në Katar për të diskutuar përpjekjet për të liruar edhe më shumë pengje.
CNN thekson se këto përpjekje e kanë vënë Katarin në një pozitë të ndjeshme diplomatike. Edhe pse tani për tani ky pozicion funksionon në favor të tij dhe e bën atë një aleat të domosdoshëm të SHBA-së, gjithmonë ka peshën e marrëdhënieve të Katarit me Hamasin. Një barrë që SHBA dhe Izraeli do të donin ta shihnin të hiqet.
Por si arritëm deri këtu?
Marrëdhënia midis Hamasit dhe organizatës palestineze që shumë vende në Perëndim e karakterizojnë si terroriste ka vazhduar për një dekadë. Në vazhdën e kryengritjeve të Pranverës Arabe të vitit 2011, Katari u grind me fqinjët e tij arabë për mbështetjen e protestuesve që kërkuan të përmbysnin regjimet në disa shtete arabe.
Ndërkohë, në vitin 2012 Katari lejoi Hamasin (gjithmonë i mbështetur nga Irani) të ngrejë një zyrë politike në Doha, e cila mbetet funksionale. Përveç kësaj, sipas Reuters, Katari paguan pagat e sektorit publik në Gaza dhe një pjesë të një pagese prej 30 milionë dollarësh në muaj për familjet dhe karburantin e përdorur për energjinë elektrike.
Marrëdhëniet me fqinjët u përkeqësuan më tej kur Arabia Saudite, Bahreini, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Egjipti ndërprenë marrëdhëniet diplomatike me Katarin në mesin e vitit 2017, duke e akuzuar vendin për mbështetjen e terrorizmit, të cilin Katari e mohon. U deshën vite për t’i restauruar.
E gjithë kjo ndërkohë që marrëdhëniet e tij me Perëndimin mbeten shumë të mira, duke “shkelur” në një sektor që “dhemb” Perëndimin: energjinë. Pas luftës në Ukrainë dhe largimit nga Rusia për furnizimet me gaz natyror, Katari u shfaq si një nga furnizuesit më të rëndësishëm.
Por marrëdhëniet me SHBA-në janë dhe mbeten jashtëzakonisht të mira. Është një blerës i madh i armëve amerikane dhe ka qenë shtëpia e një baze ajrore gjigante amerikane për dekada.
Katari ishte një nga shtetet e para arabe të Gjirit që vendosi marrëdhënie diplomatike me Izraelin, që në vitin 1996, megjithëse i ndërpreu ato pas pushtimit të Gazës nga Izraeli në vitin 2009. Megjithatë, Katari mban kanale prapaskenash kontakti me Izraelin, të cilat madje njeh rolin e monarkisë si një lojtar thelbësor në zgjidhjen e dimensioneve humanitare të krizës, si ato të pengjeve.
Por loja e Katarit luhet gjithashtu në fushën e politikës së butë: Katari është shtëpia e rrjetit televiziv të lajmeve Al Jazeera, i cili është hapur në kundërshtim me Izraelin.
Një ndërmjetës i suksesshëm
Një analist shpjegon për CNN se ndërmjetësimi është një nga “eksportet” më komerciale të Katarit.
Doha ndërmjetësoi mes Iranit dhe SHBA-së në shtator për lirimin e pesë amerikanëve nga paraburgimi iranian. Lëshimi ishte pjesë e një marrëveshjeje më të gjerë që përfshinte lirimin nga SHBA të 6 miliardë dollarëve fonde iraniane.
Përveç kësaj, Katari luajti një rol ndërmjetësues në programin bërthamor të Iranit, duke lehtësuar bisedimet indirekte midis Teheranit dhe Uashingtonit në fund të vitit 2022.
Një vit më parë, në vitin 2022, Katari u tregua i rëndësishëm në tërheqjen e forcave amerikane nga Afganistani, ndërsa vepronte si një forcë mbrojtëse për regjimin taleban, me të cilin mban marrëdhënie diplomatike.
Në këtë sfond dhe me pushtimin e Izraelit në Rripin e Gazës që vazhdon (pa qenë në shkallën masive që mund të prisnin në Perëndim), ministria e jashtme e Katarit po zbulonte se negociatat për pengjet po bëheshin gjithnjë e më të vështira, megjithëse ato ende vazhdojnë .
Izraeli, megjithatë, akuzoi Katarin për financimin e Hamasit dhe mbështetjen e liderëve të tij. “Ajo mund të ndikojë dhe të lejojë lirimin e menjëhershëm dhe të pakushtëzuar të të gjithë pengjeve të mbajtura nga terroristët,” komentoi Sekretari i Shtetit Eli Cohen. Katari, nga ana e tij, tha se ishte “i befasuar dhe i zhgënjyer” nga komentet e ministrit izraelit, duke paralajmëruar se “deklaratat provokuese” mund të “rrezikojnë edhe jetë”.
Presion ka edhe nga SHBA-ja, ku Washington Post raporton se SHBA-ja dhe Katari kanë “ranë dakord të rishikojnë” marrëdhëniet e Dohas me Hamasin pas zgjidhjes së krizës së pengjeve. Për momentin, nuk është e qartë nëse rivlerësimi do të sjellë largimin e udhëheqësve të Hamasit nga Katari. Analistët vlerësojnë se Katari thjesht do të ndajë pozicionin e tij nga organizata palestineze.
